Zaalkerk Schoonebeek

Inleiding

Een eenvoudige, uit 7 traveeën met steunberen bestaande ZAALKERK met aangebouwde toren en ERFAFSCHEIDING in Zakelijk-Expressionistische Interbellumarchitectuur. De kerk werd in 1927 in opdracht van de kerkvoogden der Nederduitsch Hervormde Gemeente gebouwd naar een ontwerp van architect J. Boelens te Assen. Aannemers Jonker & Tienkamp uit Nieuw Amsterdam tekenden voor de uitvoering. De eerste steen werd op 20 mei 1927 gelegd door de kerkvoogden A. Eising, E. Gijlers en J. Vrielink en op 14 december van dat jaar werd de kerk in gebruik genomen. De kerk vormt, behalve als een kenmerkend voorbeeld van Zakelijk Expressionisme, ook een goed voorbeeld van het gebruik van voor die tijd nieuwe bouwmaterialen als grindbeton. De grotendeels in het kerkgebouw opgenomen toren heeft een hoogte van 28,5 meter.
De nagenoeg gaaf bewaard gebleven kerk heeft een stedenbouwkundig karakteristieke ligging aan de doorgaande weg, temidden van de oorspronkelijke nederzetting. Aan de straatzijde bestaat de ERFAFSCHEIDING uit een laag gemetseld muurtje met een schuin gemetselde afdeklaag, die ter plaatse van het pad naar de entree afbuigt naar de kerk toe. Hiertussen een metalen hekwerk van recentere datum. De erfinrichting bestaat uit een eenvoudig kerkhof met gazon en een beukenhaag.

Omschrijving

Een uit zeven traveeën bestaande ZAALKERK met een gedeeltelijk inpandige toren op samengestelde plattegrond. De kerk is opgetrokken in een bruin/rode baksteen op een trasraam onder strekkenlaag en wordt gedekt door een zadeldak belegd met een oranje opnieuw verbeterde Hollandse pan en een uitkragende houten bakgoot.
De zijgevels bestaan uit 7 traveeën die worden onderverdeeld door middel van steunberen. De tweede, derde, vijfde, zesde en zevende travee bevat twee staande vensters voorzien van gekleurd glas-in-lood en twee brugijzers, een rollaag en gemetselde lekdorpels. Ieder eerste travee heeft twee liggende vensters voorzien van glas-in-lood, onder rollaag en met een gemetselde lekdorpel. Tegen ieder vierde travee een rechthoekige uitbouw met steunberen onder een doorlopend gedeelte van het dak van het schip. Ook hierin twee (kleinere) staande vensters.
Tegen het midden van de achtergevel een uitkragende gemetselde schoorsteen die zich tot boven de nok verheft. Aan weerszijden in de topgevel twee staande vensters met gekleurd glas-in-lood en brugijzers in een naar buiten toe aflopend formaat.
Tegen de onderzijde van de achtergevel een rechthoekige aanbouw onder zadeldak belegd met oranje opnieuw verbeterde Hollandse pan en ene uitkragende houten bakgoot; topgevel aan de achterzijde onder uitkragende rollaag; staafanker; twee staande vensters waarin twee 8-ruits vensters met tussenstijl. De westgevel wordt geleed door een staand venster met twee 6-ruits vensters met tussenstijl en dubbel tweeruits bovenlicht en een houten toegangsdeur met gemetselde stoep. In de zuidelijke voorgevel van de kerk eenzelfde raampartij als aan de achterzijde.
Het grootste gedeelte van de vierkante toren aan de voorzijde is in de zuidgevel van de kerk opgenomen. Onderin het uitkragende gedeelte dat zo ontstaat is de entree gesitueerd. In de toren drie staande vensters en daarboven aan de west-, zuid- en oostzijde drie galmgaten voorzien van galmborden. Ter plaatse van de dakvoet drie rijen uitkragend metselwerk met daaronder op iedere hoek een betonnen waterspuwer.
Daarboven een vierkante torenspits met oranje keramische lei en een torenkruis. Aan de onderzijde boven de dakvoet aan iedere zijde een verguld uurwerk.
De entree is gelegen in het uitkragende gedeelte van de voorgevel in een ondiepe portiek onder een latei van grindbeton. Boven de latei is in metalen letters “Herv. Kerk” aangebracht. Inspringende deuromlijsting door 3 rijen gemetselde rollaag; dubbele opgeklampte deur met in ieder gedeelte twee kleine staande vensters. Hiervoor een drie treden hoge gemetselde stoep met aan weerszijden een gemetselde borstwering onder strekkenlaag. Aan weerszijden van de entree in de voorgevel van de kerk vier staande vensters voorzien van glas-in-lood, onder rollaag en met een onder alle vier de vensters doorlopende lekdorpel.

Waardering

De zaalkerk met erfafscheiding is van algemeen provinciaal belang op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

• de zaalkerk met erfafscheiding vertegenwoordigt cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een kerkelijk gebouw op het Drentse platteland aan het einde van de negentiende eeuw;

Architectuurhistorische waarde

• vanwege de waarde van de zaalkerk met erfafscheiding in Zakelijk-Expressionistische Interbellumarchitectuur uit 1927 naar ontwerp van de regionaal belangrijke J. Boelens uit Assen als representant van kerkelijke architectuur in Drenthe;
• vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp;
• vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering van de kerk met erfafscheiding in Zakelijk-Expressionistische Interbellumarchitectuur

Stedenbouwkundige/ensemble waarde

• vanwege de bijzondere betekenis van de zaalkerk met erfafscheiding voortkomend uit de beeldbepalende ligging binnen het bebouwingslint van Schoonebeek

Gaafheid

• vanwege de hoge mate van gaafheid van het exterieur van de zaalkerk met erfafscheiding;
• vanwege de waarde van de zaalkerk met erfafscheiding in relatie tot de redelijke mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur en het bebouwingsbeeld van de omgeving

Zeldzaamheid

• vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van de zaalkerk met toegangshek in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken