Zaalkerk
Inleiding
Een in 1924 in sobere Waterstaatsstijl gebouwde Hervormde ZAALKERK in de kern van het dorp Gieterveen. Een discussie over het christelijk onderwijs leidde in 1924 tot een afscheiding door Vrijzinnig Hervormden van de Nederlands Hervormde kerk. De afgescheiden hervormden stichtten hierna deze kleine hervormde kapel. Het kerkgebouw vormt een historisch-functioneel ensemble met het nabijgelegen kerkelijke complex Broek 5 en 7, waarvan de kerk is aangewezen als beschermd rijksmonument, en de bijbehorende pastorie in procedure is om te worden aangewezen als provinciaal monument.
Het kerkgebouw ligt beeldbepalend op een belangrijke hoek in de kern van Gieterveen. Tijdens de inventarisatie in 2008 vond een interne verbouwing van de kerk tot multifunctionele ruimte plaats. Een nieuw opgetrokken bakstenen muurtje vormt de erfafscheiding en volgt langs het trottoir de ronding van de weg.
Omschrijving
De eenvoudige uit vier traveeën bestaande ZAALKERK op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in rood/bruine baksteen op een trasraam van dezelfde steen. Het gebouw wordt gedekt door een zadeldak waarop een grijs gesmoorde platte Muldenpan. Langs het dak een zinken bakgoot op gootbeugels en een sober geprofileerde houten windveer. Op de nok aan de noordzijde een eenvoudige houten dakruiter met vierkante doorsnede; uitkragende houten dakvoet op klossen; zinken spits; luidklok.
De gevels worden geleed door lisenen en hoeklisenen, tegen de zijgevels uitkragend ter plaatse van de goot. Tussen de lisenen rondboogvensters met gietijzeren tracering, rollaag en gemetselde lekdorpel. In de topgevel aan de zuidzijde een rondvenster met een kunstwerk uit 1957 door Joop de Groot. Het kunstwerk, in de vorm van een gebrandschilderd glas-in-lood, beeldt een witte duif af met daaronder een boek met de Alpha en Omega-tekens.
De entree is gelegen tussen de lisenen in het midden van de symmetrische voorgevel en bestaat uit een dubbele opgeklampte rondboogdeur onder gemetselde rondboog; natuurstenen onderdorpel. Boven de entree een radvenster in rollaag met gietijzeren tracering en een decoratief smeedijzeren staafanker in de topgevel.
Waardering
De eenvoudige zaalkerk is van algemeen provinciaal belang op grond van de volgende criteria:
Cultuurhistorische waarde
- de zaalkerk vertegenwoordigt cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een kerkelijk gebouw op het Drentse platteland uit de eerste helft van de twintigste eeuw; en als gebouwde uitdrukking van de religieuze ontwikkelingen inzake het ontstaan van kerkelijke afscheidingen rond 1900 in Drenthe
Architectuurhistorische waarde
- vanwege de waarde van de zaalkerk in sobere Waterstaatsstijl uit omstreeks 1925 als representant van kerkelijke architectuur in de jaren twintig van de twintigste eeuw in Drenthe;
- vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp;
- vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering in sobere Waterstaatsstijl
Stedenbouwkundige/ensemble waarde
- vanwege de bijzondere betekenis van de zaalkerk voortkomend uit de beeldbepalende hoekligging
- vanwege de ensemblewaarde van het kerkgebouw met de nabijgelegen rijksmonumentale Nederlands Hervormde kerk en de pastorie Broek 5 die eveneens in procedure is om te worden aangewezen als provinciaal monument
Gaafheid
- vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van de zaalkerk;
- vanwege de waarde van de zaalkerk in relatie tot de hoge mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur en de redelijke mate van gaafheid van het bebouwingsbeeld van de omgeving
Zeldzaamheid
- vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van de zaalkerk in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken