Dwarshuisboerderij Broekhuizen

Inleiding

De DWARSHUISBOERDERIJ in Eclectische stijl met kenmerken van de Neorenaissance is volgens een aanduiding op de windvaan gebouwd in 1898. De boerderij ligt in het buitengebied in een agrarische omgeving dat van oudsher een bloeiende ontwikkeling in de boterproductie heeft gekend. De boerderij van een voor de streek kenmerkend type uitgevoerd met een dwars op de schuur geplaatst voorhuis.
De boerderij ligt vrijstaand met een lange eigen oprijlaan aan de doorgaande weg naast een andere boerderij. Op het erf een niet originele tuinindeling met een walnoot, rode beuk en bosschages. Bijzonder aan het pand is het voormalige koetshuis in het voorste deel van de schuur en de tongewelven in het stalgedeelte.

Omschrijving

De DWARSHUISBOERDERIJ heeft een samengestelde plattegrond, een bouwlaag en een samengesteld dak, deels schilddak, deels afgewolfd zadeldak, het voorhuis is voorzien van zwart geglazuurde gegolfde Friese pannen, het schuurdeel van niet originele golfplaten over een rieten dak en een gemestelde nokhoekschoorsteen met een bel om de arbeiders te waarschuwen dat het schafttijd was.
Op het dak van het voorhuis staan twee gemetselde nokhoekschoorstenen en twee niet originele dakkapellen onder een plat dak met dubbel venster en bovenlicht. De dakopbouw bestaat uit een risalerende gevel met een zadeldak met siersmeedijzeren ornament, een geprofileerde gootlijst en een geprofileerde daklijst boven een topgevel met siermetselwerk, een strekkenlaag met sluitsteen en dubbele deuren met venster op een natuurstenen dorpel.
De gevels zijn opgetrokken in een rode baksteen op een plint voorzien van pleisterwerk met paneeldetaillering. De voorgevel (zuidwest) wordt geleed door symmetrische H-vensters op natuurstenen onderdorpel, getoogde bovendorpel waarboven segmentboog met gepleisterde sluitsteen en gepleisterde hoekpilasters met een detaillering in de vorm van vierkante blokken. Deze bevindt zich tevens aan weerszijden van de entree en de dakopbouw. De westelijke zijgevel wordt geleed door een venster en dubbele openslaande deuren met bovenlicht en de oostgevel door twee vensters.
De tussenwoning heeft een T-venster, een klein vierkant venster en in de krimp een deur met bovenlicht en een halfrond stalvenster in de westelijke zijgevel. De oostgevel is voorzien van een T-venster en een entree met bovenlicht en een bijzonder rijke baanderentree onder een elliptische boog met aanzetstenen en een sluitsteen met een diamantkop en cirkelvormig oranmentje, met vensters, sierroosters, decoratief beslag, en een gedeeltelijk inpandig onder plafond van kraaldelen gelegen entree (van het koetshuis) bestaande uit dubbele paneeldeuren met vensters en sierrroosters en een profileerde naald onder een segmentboog met sluit- en aanzetstenen, beide op een natuurstenen onderdorpel en neuten. De zijgevels worden geleed door kleine ijzeren getoogde stalvensters onder een segmentboog en op een natuurstenen lekdorpel en een tweetal
opgeklampte staldeuren. De achtergevel van de schuur bestaat uit drie loopdeuren en twee baanders onder gemetselde segment-, rond- en elliptische bogen met sluit- en aanzetstenen en een boogveld van gekleurd siermetselwerk. In de topgevels zitten stalen rozetvensters en muurankers. In de nok bevindt zich een uilenbord met halfrond venster met een sierlijke windvaan met de tekst: ‘H.Derks 1898’ in top.
De entree die centraal in het voorhuis ligt bestaat uit openslaande houten paneeldeuren met trekbel voorzien van smeedijzeren roosters met een afbeelding inpandig in risaliserend middengedeelte gelegen onder een halfronde boog met gepleisterde sluit- en aanzetstenen, en een halfrond bovenlicht boven een geprofileerd kalf. De zijgevels zijn betegeld met lichtgele geglazuurde tegel. Voor de entree bevindt zich een 1 trede hoge natuurstenen stoep.
Haaks op en aan de westgevel staat de varkensschuur onder zadeldak voorzien van golfplaten en een gemetselde schoorsteen, met halfronde stalvensters, opgeklampte deuren en muurankers in een matige staat. Bijzonder is het houten kraaldelen plafond in de koeienstal dat uitgevoerd is als tongewelf op geprofileerde consoles, de met walen belegde vloeren en het ernaast gelegen elliptisch gewelf die er samen voor moesten zorgen dat het waardevolle vee goed voor de dag kwam.
Op het erf staat nog een houten garage en een nieuwe veeschuur die niet onder bescherming vallen.

Waardering

De dwarshuisboerderij met interieuronderdelen is van algemeen belang voor de provincie Drenthe op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

• vanwege de waarde van de boerderij met interieuronderdelen als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het Drentse, gemengde boerenbedrijf omstreeks 1900

Architectuurhistorische waarde

• als bijzondere uitdrukking van een boerderij met bijzondere interieuronderdelen uit 1898 in Eclectische stijl met kenmerken van de Neorenaissance
• vanwege de esthetische kwaliteiten van de boerderij met interieuronderdelen op een ruim erf
• vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering van de boerderij interieuronderdelen en bijschuur in Eclectische stijl met kenmerken van de Neorenaissance

Stedenbouwkundige/ensemblewaarde

• vanwege de beeldbepalende ligging van de boerderij op een ruim erf aan de doorgaande weg in het cultuurhistorisch waardevolle agrarische gebied rond Broekhuizen
• vanwege de betekenis van de boerderij en de interieuronderdelen als essentiële onderdelen van een boerderijcomplex dat als representant van de historische Drentse boerderij in cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig opzicht van belang is

Gaafheid

• vanwege de hoge mate van gaafheid van de boerderij met interieuronderdelen
• vanwege de waarde van de boerderij in relatie tot de hoge mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur en het bebouwingsbeeld van de omgeving

Zeldzaamheid

• vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van de dwarshuisboerderij in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken