Hallenhuisboerderij Yde

Inleiding

Een vermoedelijk in oorsprong zeventiende-eeuwse HALLENHUISBOERDERIJ die in de lengterichting vlak langs de weg ligt. In het achterste deel van de schuur draagt een liggende balk de inscriptie ‘Anno 1694 A.T’.
De boerderij is lange tijd (in ieder geval tussen ruwweg 1800 en 1950) in het bezit geweest van de familie Hardenberg, een lokaal belangrijke grondbezitter. Volgens archiefstukken zou Harm Hardenberg de boerderij, die voorheen schuin op de weg lag, omstreeks 1843 hebben verplaatst waarbij de boerderij in de lengterichting parallel aan de weg werd gebouwd.
In 1952 is de boerderij deels verbouwd, waarbij de gevel van het woongedeelte aan de noordzijde is verlengd. In 1953 is de aan de achterzijde aangebouwde schaapskooi afgebroken. De achtergevel is hierbij vernieuwd, compleet met wolfeind en uilenbord. Verder hebben in 1980 nog werkzaamheden plaatsgevonden waarbij het pand minimaal is verbouwd. In het metselwerk zijn diverse sporen te herkennen die refereren aan de verschillende bouwperioden. Aan de zuidzijde staat op het erf een STOOKHOK. Volgens de overlevering zou dit stookhok omstreeks 1940 enkele meters naar voren zijn verplaatst. De noordelijke en oostelijke erfafscheiding bestaat uit een meidoornhaag. Het erf is verder sober ingericht met behoud van de oorspronkelijke agrarische karakteristiek. Ook in het INTERIEUR zijn diverse authentieke elementen bewaard gebleven.

Omschrijving

De uit 1 bouwlaag bestaande HALLENHUISBOERDERIJ op samengestelde plattegrond is opgetrokken in een bruin genuanceerde baksteen, het achterste schuurgedeelte in een rood gesinterde baksteen van later datum.
Het geheel wordt gedekt door een rieten wolfdak met op de noordelijke uitkubbingen een zwarte oude Hollandse pan en op de zuidelijke uitkubbingen een rode oude Hollandse pan.
Het dak heeft aan de oostzijde een gemetselde nokhoekschoorsteen en een uilenbord met makelaar boven het achterste wolfeind; zinken mastgoot voorhuis; windveer.
De gevels worden geleed door authentieke 6-ruits vensters onder rollaag; zoldervensters onder rollaag in topgevel. De inrijdeuren zijn teruggeplaatst in de naar de straat gekeerde zijgevel van de boerderij (noordgevel) en bestaan uit opgeklampte baanderdeuren. Verder in de schuurgevel een opgeklampte houten deur in de krimp van de achterste uitkubbing; getoogde gietijzeren 4-ruits stalvensters onder rollaag met gemetselde lekdorpel. Rond het woongedeelte smeedijzeren staafankers. De entree is gelegen in de voorste krimp van de noordelijke zijgevel en bestaat uit een opgeklampte deur; bovenlicht (gietijzeren levensboom is later aangebracht) onder rollaag; houten onderdorpel; neut.
Aan de zuidzijde naast de boerderij staat een STOOKHOK dat is opgetrokken in rood/bruine baksteen onder een zadeldak met gesmoorde platte Muldenpan; gemetselde nokhoekschoorsteen met schoorsteenbord; getoogde gietijzeren vensters onder rollaag; niet originele deur in noordelijke topgevel.
In het INTERIEUR van de boerderij zijn diverse authentieke elementen bewaard gebleven. In de schuur vormen de gebinten belangwekkende onderdelen. Het betreft een vermoedelijk in eikenhout uitgevoerde constructie bestaande uit ankerbalk gebinten. In diverse onderdelen van de constructie is de natuurlijke vorm van de stammen duidelijk herkenbaar. Aan de noordzijde van de schuur bevinden zich stalruimten met trog. In het achterste deel van de schuur draagt een liggende balk de inscriptie ‘Anno 1694 A.T’. In het voorste deel van de schuur zijn later enkele woonvertrekken ingebouwd. In het voorhuis van de boerderij is niettemin de oorspronkelijke indeling grotendeels herkenbaar. De voordeur biedt toegang tot een gang met aan het eind de voormalige pompstraat (nu bijkeuken). Aan de linkerzijde van de gang twee woonvertrekken van vergelijkbare afmetingen. Vanuit het meest zuidelijke woonvertrek en via de voormalige pompstraat is de keukenruimte bereikbaar die is ondergebracht in een aangekapt bouwdeel. De gang is uitgevoerd met gemarmerde lambrisering en daarboven op de groen geschilderde houten wand sjabloonwerk met bladmotieven. Dit schilderwerk is in opdracht van de huidige eigenaren hersteld.
De deuren naar de woonvertrekken zijn authentiek en uitgevoerd als opgeklampte deuren. In de beide woonvertrekken zijn de oorspronkelijke balkenplafonds bewaard gebleven, inclusief de authentieke zwarte kleur. Ook bevindt zich in beide vertrekken centraal de forse schouw. In het meest noordelijke woonvertrek is de oorspronkelijke schoorsteenmantel en het bijbehorende tegelwerk bestaande uit witjes nog aanwezig. De blauw gebloemde tegels zijn een latere toevoeging. In het zuidelijke woonvertrek is de schouw naar oud voorbeeld hersteld. In dit vertrek is de oorspronkelijke bedsteewand nog aanwezig, met hierin onder meer een doorgang naar de keuken en een bedstede.

Waardering

Het complex van hallenhuisboerderij met stookhok is van algemeen
provinciaal belang op grond van de volgende criteria:

Cultuurhistorische waarde

  • vanwege de waarde van het boerderijcomplex als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het Drentse boerenbedrijf en in het bijzonder van de esontginningen, hoofdthema binnen de agrarische ontwikkeling in de Drentse zandgebieden.

Architectuurhistorische waarde

  • vanwege de waarde van het complex als bijzondere uitdrukking van boerderijarchitectuur in Ambachtelijk-traditionele stijl in Drenthe;
  • vanwege de esthetische kwaliteiten van het boerderijcomplex;
  • vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en de zorgvuldige detaillering van zowel het exterieur als delen van het interieur van de boerderij en het exterieur van het stookhok.

Stedenbouwkundige/ensemble waarde:

  • vanwege de betekenis van het boerderijcomplex voortkomend uit de in historisch-functioneel opzicht kenmerkende en bovendien zeer beeldbepalende situering binnen de agrarische kern van Yde;
  • vanwege de betekenis van de boerderij en het stookhok als essentiële onderdelen van het gehele boerderijcomplex dat als representant van het historische Drentse boerenbedrijf in cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig opzicht van belang is.

Gaafheid

  • vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur van de boerderij en het stookhok alsmede (delen van) het interieur van de boerderij en de erfinrichting;
  • vanwege de vanwege de waarde van de boerderij in relatie tot de redelijke mate van gaafheid van de directe omgeving en de omliggende bebouwingsstructuur van Yde.

Zeldzaamheid

  • vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van de boerderij in de provincie Drenthe in relatie tot de voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken.