Boerderij Drogt
Inleiding
Drogterweg 13 is een van drie overgebleven boerderijen van het vroegere esdorp Drogt, dat rond 1850 nog uit dertien erven bestond. Het is een boerderij van het hallehuistype met dwarsdeel en zijbaander, gebouwd in 1849 door Henrik Jans Drogt.
Naar de begrippen van die tijd was het een groot, degelijk en modern bedrijf. De veeteelt speelde een relatief belangrijke rol in de bedrijfsvoering, wat onder meer blijkt uit de grote ruimte die bestemd was voor de hooiopslag. Het pand kende aanvankelijk waarschijnlijk een dubbele bewoning en was in het bezit van twee tegenover elkaar gelegen zijbaanders, een zeldzame verschijningsvorm.
De boerderij is in bouwhistorisch opzicht uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Doordat na pakweg 1950 geen ingrijpende moderniseringen meer hebben plaatsgevonden, is de ontwikkeling van het Zuidwest-Drentse boerenbedrijf tussen 1850 en 1950 nog zeer goed afleesbaar. De sfeer van toen is tot in de kleinste details aanwezig.
Contextuele waardestelling
De contextuele waardenstelling geeft antwoord op de vraag hoe bijzonder een gebouw is ten opzichte van andere, soortgelijke bouwwerken. Als referentie nemen we de regio Zuidwest Drenthe, omdat het weinig zinvol is vergelijkingen te trekken met boerderijen in streken die een hele andere agrarische ontwikkeling kenden.
Cultuurhistorische waarden (gebruikshistorie): hoog
De hoge waarde dankt de boerderij om te beginnen aan het feit dat het een van de laatste overblijfselen is van het esgehucht Drogt en gebouwd werd door leden van een vooraanstaande boerenfamilie die ook elders in Zuidwolde en omgeving hun sporen hebben nagelaten.
De vroegere wijze van bewoning en gebruik is tot in de details afleesbaar. Doordat na circa 1950 geen moderniseringen meer hebben plaatsgevonden, is de agrarische ontwikkeling van een gemengd boerenbedrijf op de zandgronden tussen 1850 en 1950 letterlijk in één pand zichtbaar. Zo is in de noordbeuk nog de originele potstal aanwezig, terwijl de zuidelijke beuk een koestal met grup herbergt – een ‘modernisering’ die rond 1930 tot stand zal zijn gekomen.
De low budget-wijze, waarop de boerderij in de crisis-, oorlogs,- of vroege wederopbouwjaren verlengd werd, voegt een uniek – zij het constructief niet al te verstandig – element aan het gebruiksverhaal toe.
Architectuurhistorische waarden: gemiddeld tot hoog
Als dwarsdeeltype met zijbaander vertegenwoordigt het pand een latere vorm van het hallehuistype, die vooral in de 19de eeuw in zwang kwam en volgde op het oudere langsdeeltype met achterbaander. Zeldzaam is de dubbele, gespiegelde zijbaander die de boerderij ooit heeft bezeten.
De architectuur is sober en traditioneel en komt overeen met die van andere boerderijen uit deze periode en streek. De weinige uitgesproken details, bijvoorbeeld aan de voordeur en de schouwmantels, zijn landelijke interpretaties van het destijds heersende neoclassicisme en de biedermeierstijl. Enigszins uit de toon vallen de raamvensters van het woongedeelte. Met hun 9- en 15-ruits indelingen horen ze thuis in een wat vroegere periode (late 18de eeuw, vroege 19de eeuw). Het kleurgebruik past geheel in de 19de-eeuw en stamt dan ook waarschijnlijk nog grotendeels uit die tijd.
Situerings- en ensemblewaarde: hoog
Beeldbepalend is de ligging van het pand op het traditioneel ingedeelde, ruime erf bij een kruispunt van onverharde wegen aan de rand van de glooiende Drogter Es. Langs de paden bevinden zich hier en daar zware bomen. Ook in de aangrenzende landbouwpercelen zijn houtwallen en bossages aanwezig alsook stukjes bos die de houtaanplant na de ‘ziekte der Drenstche essen’ markeren. Samen met nummer 15 en 17 vormt het pand de enige overgebleven historische bebouwing van het voormalige esdorp Drogt.
Met deze buurboerderijen is Drogterweg 13 op de Cultuurhistorische Waardenkaart van gemeente De Wolden aangemerkt als ‘overige waardevolle bouwkunst met een zeer hoge waarde’. Het drietal ligt in een fraai cultuurlandschap waarvan de waarde opvallend genoeg slechts is geclassificeerd als gemiddeld en laag. De vele fietsers en wandelaars die hier voorbij komen, zullen daar vermoedelijk anders over denken.
Zeldzaamheid: gemiddeld
Authenticiteit/gaafheid: buitengewoon
Eigenlijk is Drogterweg 13 een doodnormale Drentse boerderij. Dit type met zijbaander was in Zuidwest-Drenthe en ook Noordwest-Overijssel wijdverbreid. Ook nu zijn er nog vrij veel van dergelijke boerderijen overgebleven. De meeste zijn echter grondig verbouwd tot woonboerderij en vaak was voordien het bedrijfsgedeelte al flink aangepast aan destijds moderne agrarische eisen.
De bijzonderheid zit hem dan ook in de uitzonderlijke gaafheid van het gebouw. Vrijwel alle elementen die in de 19de en vroege 20ste eeuw deel uitmaakten van een boerenbedrijf op de Drentse zandgronden zijn in bijna ongewijzigde staat overgeleverd. Bovendien werden ze vrij recentelijk nog daadwerkelijk gebruikt.
Slechts enkele min of meer vergelijkbare boerderijen bezitten een monumentale status. In de gemeente De Wolden zijn dat: Dokter Larijweg 86 te Ruinerwold, Pieperij 7 te Veeningen en Rabbinge 7 te Zuidwolde (provinciale monumenten) en Dwingelerweg 9 en 25 te Ansen, Smeestraat 12 te Ruinen en Veeningen 10 te Veeningen (rijksmonumenten). Met elk van die panden kan Drogterweg 13 de vergelijking glansrijk doorstaan.
