gemeentehuis Diever met brandweergarage

Inleiding

Voormalig raadhuis van Diever, gebouwd in opdracht van de gemeente Diever in de periode 1955-1957, naar ontwerp van de Drentse architect J. Boelens (Assen).
De brink in Diever werd vóór de bouw van het raadhuis gedomineerd door de Gotische kerk, het Schultehuis en een 19e eeuwse boerderij. Vanwege de harmonie met deze reeds aanwezige bebouwing koos architect J. Boelens uit Assen voor een traditionele bouwstijl. De eerste plannen voor de bouw van een nieuw gemeentehuis dateren al vanaf 1923, het bleef echter bij niet-uitgewerkte plannen. Pas in 1947 besloot de toenmalige raad in principe tot de bouw van een nieuw gemeentehuis. De beoogde nieuwbouw moest komen op de plaats van het bestaande gemeentehuis. Omdat de vrijkomende kavel echter te smal was, moest eerst nog worden geprobeerd de naastgelegen pastorie van de Nederlands Hervormde Gemeente aan te kopen. Na enige strubbelingen lukte dit eind 1951. Reeds een jaar daarvoor, op 3 november 1949, werd J. Boelens uit Assen aangewezen als architect. Naar aanleiding van het door de architect uitgewerkte plan besloot de raad op 16 november 1953 tot de bouw van het gemeentehuis. Een door gedeputeerde staten samengestelde commissie oordeelde echter dat de geraamde bouwkosten van ƒ 426.000,– veel te hoog waren. Nadat het plan op verschillende punten was aangepast kwam in september 1955 de lang verwachte rijksgoedkeuring. De verschillen met het oorspronkelijke plan bestonden uit het laten vervallen van een commissiekamer, een trouwzaal en het verkleinen van de raadzaal, waardoor de geplande etage op de beide zijvleugels kwam te vervallen. Ook de bouw van een bijbehorende conciërgewoning sneuvelde in de onderhandelingen en uiteindelijk werden de soberder uitgevoerde plannen geraamd op ƒ 309.391,–. Tijdens de bouw, in de loop van 1956, moest dit bedrag nog fors naar boven toe worden bijgesteld, omdat de in eerste instantie geraamde kosten voor elektrische voorzieningen, een telefooninstallatie, de centrale verwarming en de inrichtingskosten behoorlijk hoger uitvielen.
Voor de meubilering en stoffering van het representatieve gedeelte zorgde de Rotterdamse firma Allan & Co.

De tuin om het gemeentehuis werd ontworpen door tuinarchitect Vroom uit De Punt en aan de bekende beeldhouwer Anno Smith (1915-1990) uit Eelde werd opdracht gegeven hiervoor een beeldje te ontwerpen. Hoewel de raad in eerste instantie niet in deze opdracht was gekend, kreeg het beeldje, getiteld Het Leven en voorstellend geboorte, huwelijk, overlijden, uiteindelijk een prominente plaats aan de voorzijde van het gemeentehuis aan de Brink.
Het gemeentehuis werd op 19 juni 1957 door Commissaris der Koningin de heer mr. J. Cramer officieel geopend en in gebruik genomen.
Het hoofdgebouw aan de Brink bevatte de hoofdtoegang met de hal, belegd met Solnhofer tegels. Rechts van de hoofdingang bevonden zich de burgemeesterskamer en de kamer voor college van burgemeester en wethouders, beide voorzien van in tegelvorm gelegd parket. Links van de ingang de secretariskamer met daaronder de verwarmingskelder en het archief en erboven de raadzaal.
In de linkervleugel, aansluitend aan de secretariskamer de secretarie met een toegangstrap tot de archiefkelder. De zolder boven de secretarie was ingericht als vergader- en feestruimte. Aan de linkerzijde van het hoofdgebouw bevond zich een aparte ingang voor de secretarie. In de vleugel achter het hoofdgebouw waren de typekamer, de kamer van de ontvanger, gemeentewerken en het kadaster. Ook deze werkplekken waren via een eigen ingang te bereiken. De boven deze vleugel gelegen zolder was ingericht als expositieruimte en werd in 1985 verbouwd. In een bouwblok aan de achterzijde waren werkplaatsen en de brandweer ondergebracht. Langs de westgevel van de brandweergarage is een rechthoekige aanbouw, uitgevoerd in moderne materialen, geplaatst. Deze aanbouw valt vanwege te geringe cultuurhistorische waarde niet onder de provinciale bescherming.
Zowel het interieur als het exterieur zijn in de loop der jaren weinig aangetast. In 1989 werd een containerketelhuis geplaatst en in 1994 werden renovatiewerkzaamheden aan binnen- en buitenkozijnen uitgevoerd.

Jans Boelens (1891-1965) was de oprichter van architectenbureau Boelens te Assen en een zeer bekend architect in Drenthe. Hij kreeg met name bekendheid met zijn ontwerpen voor gemeentehuizen, boerderijen (waaronder Drentse wederopbouwboerderijen) en fabrieken. Daarnaast had hij een reputatie op het gebied van restauratiewerkzaamheden aan Drentse kerken. In zijn oeuvre zijn traditioneel classicistische thema’s en monumentale soberheid herkenbare motieven.

Omschrijving

Het voormalige raadhuis van Diever is gebouwd op een samengestelde plattegrond die wordt gevormd door drie aan elkaar gekoppelde vleugels. Het gebouw is opgetrokken in een roodbruine handvormsteen op een trasraam van bruine baksteen onder rollaag en is gedeeltelijk één en gedeeltelijk twee bouwlagen hoog. Het pand wordt gedekt door schilddaken die zijn belegd met matzwart geglazuurde Romaanse pannen. Langs het dak een uitkragende zinken bakgoot voorzien van een geprofileerde houten gootlijst. Onderlangs de goten een geprofileerde houten daklijst.
De oostelijke vleugel bevindt zich aan de Brink en heeft een asymmetrische indeling. Rechts van het midden bevindt zich een twee bouwlagen hoog en risaliserend bouwdeel. In het midden van dit bouwdeel is de hoofdentree gesitueerd die bestaat uit een portiek die is opgebouwd uit horizontaal verwerkte betonnen elementen. Ter plaatse van de voorgevel zijn de elementen verwerkt als hoekketting. Voor de ingang een twee treden hoog vierkant bordes van zwarte natuursteen. Boven het bordes een betonnen balkon, rustend op twee betonnen zuilen voorzien van basement en kapiteel. Rond het balkon een ijzeren hekwerk. In de gevel bij het balkon een drieruits porte brisee met tweeruits bovenlicht en aan weerszijden persiennes.

De entree is voorzien van een dubbele houten paneeldeur met in ieder drie ruiten, een houten kozijn, natuurstenen dorpel en neut. Met uitzondering van de hiervoor omschreven entree, worden de gevels van deze gehele vleugel geleed door rechtgesloten houten vensters met een vierruits indeling onder hanenkam. De vensters hebben verder een houten onderdorpel en zijn voorzien van persiennes.
Op het dak van het risaliserende gedeelte twee bakstenen nokhoekschoorstenen en in het midden van het oostelijk dakschild een smalle vierruits dakkapel onder zinken zadeldak.
Links en rechts van het hogere risaliserende gedeelte bestaat deze vleugel uit één bouwlaag. Op het oostelijk dakschild van linker gedeelte staan twee kleine dakkapellen met een éénruits venster onder zinken zadeldak. Op het westelijk dakschild een dakkapel met vierruits indeling.
Tegen de zuidelijke zijgevel een lagere aanbouw ten behoeve van de voormalige ingang van de secretarie. De oorspronkelijke dubbele toegangsdeuren zijn verwijderd en vervangen door een venster in stijl.
Tegen de achterzijde van de oostelijke vleugel een qua nokhoogte lagere vleugel die zich uitstrekt in westelijke richting. De gevels worden geleed door vierruits vensters als aan de voorzijde, echter zonder persiennes. Op de dakschilden dakkapellen als aan de westzijde van de voorste vleugel.
Tegen de westgevel een lage platte aanbouw die ook is opgetrokken in dezelfde roodbruine handvormsteen op een trasraam van bruine baksteen. De bovenzijde van de gevels is afgewerkt met een aluminium daktrim. De gevels van de aanbouw worden geleed door vensters met dezelfde vierruits detaillering als de overige vensters.
Tegen de westgevel van de aanbouw bevindt zich de schuin aangebouwde vleugel ten behoeve van de werkplaatsen en de brandweer. Deze vleugel is gebouwd op een rechthoekige plattegrond en opgetrokken in dezelfde baksteen op een zelfde trasraam als de overige gevels van het gebouw. Ook het schilddak heeft dezelfde detaillering en materiaalkeuze als de overige daken. Op het zuidelijk
dakschild is een vierruits dakkapel geplaatst in dezelfde uitvoering als die op de achtervleugel van het hoofdgebouw. De uitrijdopening van de garage bevindt zich in de zuidelijke gevel en bestaat uit een aluminium sectionaaldeur.

Waardering

Voormalig raadhuis met brandweergarage van de oude gemeente Diever, gelegen aan de Brink 4 te Diever in de gemeente Westerveld, gebouwd in 1955-1957 door de architect J. Boelens (Assen), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de:

• cultuurhistorische waarde als naoorlogse representant van de Drentse raadhuizen en uiting
• gevend aan de geschiedenis van de locale overheden in Drenthe;
• architectuurhistorische waarde vanwege de esthetische waarde van het functionele ontwerp in traditionele classicistische bouwstijl en van de aan het raadhuis gerelateerde kunstwerken van onder ander Anno Smith (Eelde) en herinneringsplaquettes; vanwege de waarde van het gebouw als typologisch bijzondere combinatie van raadhuis met brandweerkazerne; vanwege het belang van het object voor het oeuvre van de Drentse architect Boelens;
• stedenbouwkundige waarde van het object dat zich zorgvuldig voegt in de setting van de brink, tussen de historische panden eromheen; en de landschappelijke waarde van de omringende tuinaanleg met kunstwerk;
• uitzonderlijke gaafheid van het ontwerp.