zendstation Hoogersmilde met dienstwoning

Inleiding

Met de bouw van de 312 meter hoge radio- en televisietoren in Hoogersmilde werd begonnen in 1958 om de ontvangst van de Nederlandse televisiezenders in het Noorden te verbeteren. Hiermee werd de hoogste constructie in Noord-Nederland gerealiseerd. Opdrachtgever was het Staatsbedrijf der PTT. Het ontwerp voor de toren werd gemaakt door de Afdeling Constructie van de Rijksgebouwendienst te ‘s-Gravenhage. Bij de bouw van de toren zijn niet alle verdiepingsvloeren aangebracht; in 1968 werd een vierde verdiepingsvloer aangebracht en in 1986 de zeven nog ontbrekende vloeren. De toren is niet toegankelijk voor publiek, hoewel er bij de bouw wel plannen zijn geweest voor de vestiging van een restaurant boven in de toren. De bovenste ring van de toren is te bereiken door middel van een tweepersoonslift, hogere delen zijn te bereiken via een ladder.
Terwijl de bouw al was gestart werd in 1959 vergunning afgegeven voor de bouw van een naastgelegen dienstwoning met garage, die tevens dienst moest doen als ketelhuis voor de verwarming van de dienstruimten in de toren. Ook de dienstwoning werd ontworpen door de Rijksgebouwen dienst. Om de bouw van de toren en de dienstwoning op deze plaats mogelijk te maken moest indertijd het bestemmingsplan worden aangepast. In 1995 werd ten noordoosten van de toren nog een NSA-gebouwtje gebouwd. Qua uiterlijk en constructie vertoont de toren in Hoogersmilde grote overeenkomsten met de Gerbrandytoren (Zendmast Lopik) in de gemeente IJsselstein, die in 1961 werd geopend.
De toren met bijgebouwen zijn gesitueerd aan een doodlopende weg temidden van landbouwgebieden ten oosten van het dorp Hoogersmilde en ten noorden van de Beilervaart. Het perceel is geheel omgeven door een rij hoge bomen.
De zendantennes en later toegevoegde schotels vallen niet binnen de bescherming. De bordessen en balustraderingen vallen wel binnen de bescherming, maar er dient bij de beoordeling van wijzigingen of (wellicht tijdelijke) toevoegingen hieraan ernstig rekening gehouden te worden met de bruikbaarheid van de zendmast. Dit om te voorkomen dat de functionaliteit van de zendmast in het geding is.

Omschrijving

De radio- en televisietoren te Hoogersmilde is geheel opgetrokken in een constructie van gewapend beton en staal. De toren is wit geschilderd op een donker gekleurd trasraam. De gevel wordt tot aan de eerste ring geleed door 15, aan vier zijden aangebrachte, boven elkaar gelegen rechthoekige en uitkragende stalen vensters.
Aan de westzijde van de toren bevindt zich de teruggelegen stalen toegangsdeur in een stalen kozijn.
De eerste ring bevindt zich op een hoogte van 57 meter (vloerhoogte) en wordt gevormd door een aan de buitenzijde van de toren aangebrachte vloer van gewapend beton. Langs de buitenste rand van de vloer bevinden zich stalen kozijnen die aan onder- en bovenzijde dicht zijn. Daartussen is een glazen venster met bovenlicht aangebracht. Om de twee kozijnen kan het bovenlicht worden geopend. Op de bovenzijde van de ring bevindt zich een stalen hekwerk met spijlen.
Rond de volgende twee verdiepingen, op 65,2 en 69,6 meter hoogte, zijn van gewapend beton bordessen aangebracht, ook weer voorzien van een stalen balustrade.
Op de verdieping boven het tweede bordes bevindt zich op 74 meter hoogte een volgende ring die is opgebouwd als de eerste, zij het wat minder hoog. De stalen vensters in deze ring zijn niet voorzien van een bovenlicht en hebben alleen gesloten ramen.
Het gedeelte boven de tweede ring is in feite de top van de toren waarin zich de mastvoet van de antenne bevindt. Boven de top van de toren zijn nog twee smalle bordessen met balustrade aangebracht waarvan de bovenste op 85 meter hoogte is overdekt en voorzien van glas in een stalen kozijn. Hier boven strekt zich de meer dan 200 meter holle stalen antenne met een diameter van circa twee meter uit.

Ten noordwesten van de toren staat het dienstgebouw met ketelhuis en garage. Het één bouwlaag hoge pand is gebouwd op een rechthoekige plattegrond en is niet onderkelderd. Het wordt gedekt door een lessenaarsdak bekleed met bitumen waarop twee forse rechthoekige bakstenen schoorstenen. Onderlangs het dak een zinken bakgoot in gootbeugels. De gevels zijn opgetrokken in een zacht rode baksteen en worden geleed door rechtgesloten vensters onder strek. Alle kozijnen van het pand zijn van hout en aan de onderzijde voorzien van lekdorpeltegels.
De entree van het pand bevindt zich in het midden van de zuidoostelijke gevel. Aan de rechterzijde van deze gevel bevindt zich de inpandige garage, voorzien van een stalen garagedeur, waarin langs de bovenzijde over de gehele breedte een vijfruits stalen kozijn met glas.

Waardering

Zendmast en dienstwoning, gelegen aan de Van Veenstraat 24-26 te Hoogersmilde in de gemeente Midden-Drenthe, gebouwd in 1959 door Rijks Gebouwen Dienst, Afdeling Constructie van regionaal belang voor de provincie Drenthe vanwege de:

• cultuurhistorische waarde van de zendmast als representant van de naoorlogse modernisering van de maatschappij met de toename van radio- en televisiegebruik en als zijnde de hoogste zendmast in Noord-Nederland;
• architectuurhistorische waarde gelet op de esthetische kwaliteiten van het ontwerp en bijzondere constructie van gewapend beton en staal; als zijnde een uitdrukking van een innovatieve typologische ontwikkeling;
• stedenbouwkundige waarde als landmark in het open landschap en vanwege de ensemblewaarde met de nog aanwezige dienstwoning;
• structurele gaafheid van het ontwerp;
• vanwege de uniciteit van het object in de provincie Drenthe.